In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober vergelijken we in deze verkiezingsspecial de standpunten van de acht grootste partijen volgens de peilingen. In elke editie zetten we twee partijen naast elkaar. In deze eerste editie nemen we de verkiezingsprogramma’s van het CDA en de PVV onder de loep op belangrijke governance-thema’s.
Disclaimer: de vergelijking is uitsluitend gebaseerd op de verkiezingsprogramma’s, niet op andere uitlatingen van partijleiders of fractieleden.
Voor het CDA staat de aanpak van zorgfraude hoog op de agenda. De partij wil strengere eisen aan zorgbedrijven, een betere screening van bestuurders en toezichthouders meer macht geven. Ook benadrukt het CDA dat corruptie moet worden bestreden via bewustwording, trainingen voor gemeenten en heldere regels voor aanbestedingen.
De PVV legt de nadruk op fraude in de zorg in brede zin. Volgens het verkiezingsprogramma verdwijnen er jaarlijks miljarden en dat geld moet met harde opsporing en straffen worden teruggehaald, om vervolgens terug te vloeien naar de zorg.
Het CDA kiest voor een stevige lijn als het gaat om het afpakken van crimineel vermogen, zelfs zonder voorafgaande veroordeling. Het geld moet worden geïnvesteerd in wijken die door criminaliteit zijn getroffen. Internationaal wil de partij sancties aanscherpen, onder meer door Russische tegoeden te gebruiken voor de wederopbouw van Oekraïne en de Russische schaduwvloot te weren uit Nederlandse havens.
De PVV pakt georganiseerde criminaliteit aan met een zogeheten "patseraanpak". Wie dure spullen of auto’s bezit zonder legale herkomst, kan deze kwijtgeraakt worden. Ook maakt het programma duidelijk dat prioriteiten verder reiken dan alleen financiële misdrijven: klimaatactivisten die snelwegen blokkeren moeten direct worden opgepakt, vastgezet en financieel aansprakelijk gesteld.
Op het gebied van integriteit kiest het CDA voor een brede benadering. De partij hamert op vertrouwen, moraal en fatsoen, waarden die volgens het programma de basis vormen van een gezonde democratie. Klokkenluiders verdienen daarbij expliciete bescherming.
De PVV richt zich vooral op het tegengaan van vriendjespolitiek en hoge salarissen in de (semi-)publieke sector. Politieke benoemingen bij de Raad van State moeten verdwijnen en de Algemene Bestuursdienst kan beter worden afgeschaft.
Waar het CDA uitgebreid stilstaat bij digitale veiligheid en de rol van kunstmatige intelligentie, komt dat bij de PVV nauwelijks terug. Het CDA ziet cyberveiligheid als een publieke taak en wil het onderwerp nadrukkelijker in het onderwijs brengen. Ook investeert het CDA in AI, zowel in de overheid als in de zorg, en stimuleert het de ontwikkeling van een Nederlands taalmodel (GPT-NL).
De PVV beperkt zich in het verkiezingsprogramma tot een praktische toepassing: AI kan volgens het programma de administratieve druk in de zorg verlagen.
Op het terrein van duurzaamheid staan de partijen lijnrecht tegenover elkaar. Het CDA kiest voor een Europese aanpak van de klimaattransitie, wil duurzaamheid verankeren in aanbestedingen en stimuleert circulaire economie. Maatschappelijk verantwoord ondernemen moet volgens het programma de norm worden.
De PVV noemt de energietransitie juist een “klimaatgekte” en wil de Klimaatwet intrekken, evenals het akkoord van Parijs. Verplichte maatregelen zoals warmtepompen of het van het gas afhalen van woningen moeten volledig van tafel.
Beide partijen willen iets doen aan regeldruk, maar vullen dat verschillend in. Het CDA mikt op een generieke reductie van 20 procent en belooft ondernemers meer rust en voorspelbaarheid in beleid.
De PVV kiest voor concrete ingrepen: boerderijwinkels moeten vrijer kunnen verkopen zonder btw-heffingen of zware registratie-eisen, bouweisen moeten omlaag en regels rond etikettering kunnen worden afgeschaft.
Op het gebied van diversiteit lopen de visies sterk uiteen. Het CDA wil vrouwen stimuleren om door te groeien naar de top, de arbeidsmarkt toegankelijker maken voor mensen met een beperking en in de zorgopleidingen meer aandacht geven aan vrouwenspecifieke gezondheid.
De PVV zet zich juist af tegen wat het programma “woke-ideologie” noemt. Volgens de partij bestaan er slechts twee geslachten, en dit moet leidend zijn in beleid en wetgeving. Ook stelt het PVV-programma dat bij werving en selectie uitsluitend inhoudelijke geschiktheid mag meewegen, zonder aandacht voor geslacht of achtergrond.
Tot slot willen beide partijen meer transparantie, maar in een andere vorm. Het CDA wil brede openheid rond aanbestedingen, belastinginning en zorgkwaliteit. Ook moet er jaarlijks inzicht komen in de zogenaamde tax gap – het verschil tussen de belastingen die in theorie geïnd zouden moeten worden en de bedragen die in de praktijk daadwerkelijk binnenkomen.
De PVV kiest een veel specifieker terrein: dierenartstarieven. Volgens het programma moet er een landelijk vergelijkingsportaal komen zodat consumenten beter zicht hebben op de kosten.
Daarmee wordt zichtbaar dat het CDA vooral inzet op brede versterking van governance en publieke waarden, terwijl de PVV zich nadrukkelijk profileert met harde ingrepen, minder regels voor ondernemers en scherpe keuzes tegen duurzaamheid en inclusie.
Dit artikel is (deels) tot stand gekomen met behulp van AI, op basis van [CDA: Bouwen op vertrouwen en PVV: Dit is uw land!].
