'Stop op NGO-financiering door kabinet in strijd met grondrechten'

Het voornemen maakt deel uit van een herziening van de financieringsinstrumenten binnen het beleid voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Hoewel de bijbehorende brief van het ministerie aan de Tweede Kamer pas in de derde week van juni wordt verwacht, heeft WO=MEN reeds actie ondernomen. De organisatie heeft een uitgebreide brief opgesteld waarin de juridische en maatschappelijke implicaties van het beleid worden uiteengezet. Deze brief is vóór de val van het kabinet verzonden aan zowel voormalig minister Klever als aan demissionair minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp en de vaste Kamercommissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.

De kern van de zorgen is dat het schrappen van overheidsfinanciering voor belangenbehartiging door NGO’s niet alleen hun functioneren ondermijnt, maar ook raakt aan grondrechten zoals de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van vereniging en het gelijkheidsbeginsel. In de brief stelt WO=MEN dat de uitsluiting van financiering op basis van de aard van een organisatie – in plaats van de inhoud van specifieke projectvoorstellen – kan leiden tot ongerechtvaardigde discriminatie.

Het voorgestelde beleid raakt vooral NGO’s die actief zijn in het publieke debat, opkomen voor mensenrechten, gendergelijkheid of sociale rechtvaardigheid. Dergelijke organisaties zijn vaak afhankelijk van overheidsfinanciering om hun werk te doen, zeker in internationale contexten waar particuliere middelen schaars zijn. Volgens WO=MEN dreigt daarmee een zogeheten chilling effect: een ontmoedigend signaal naar maatschappelijke organisaties om zich nog publiekelijk uit te spreken, uit angst hun financiering te verliezen.

Ook de inconsistentie in het beleid wordt aangestipt. Terwijl belangenbehartiging door NGO’s in Nederland uitgesloten zou worden van financiering, blijft het ministerie in het buitenland wél lokale belangenbehartiging door maatschappelijke organisaties steunen. Volgens WO=MEN kan dit het morele gezag van Nederland ondermijnen en een dubbelzinnig signaal afgeven, vooral aan regeringen die zelf onder druk staan van mensenrechtenorganisaties.

Het recht van organisaties om fondsen te werven – ook bij de overheid – wordt erkend als onderdeel van de vrijheid van vereniging in internationale verdragen, waaronder het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en het EU-Handvest. In lijn hiermee waarschuwt WO=MEN dat het nieuwe beleid in strijd zou kunnen komen met bindende internationale verplichtingen van Nederland, en met de Nederlandse Grondwet zelf.

De brief van WO=MEN is mede ondertekend door onder andere Cordaid, Oxfam Novib en Save the Children. Het secretariaat roept belangstellenden op zich te melden bij politiek coördinator Anika Snel. Volgens WO=MEN is het doel van de brief niet alleen het uiten van kritiek, maar vooral het voeden van het maatschappelijke en politieke debat over de rol van NGO’s in een democratische samenleving.

Met het uitblijven van een formeel besluit door het inmiddels demissionaire kabinet, blijft het onzeker of en in welke vorm het beleidsvoornemen zal worden doorgezet. De aankomende Kamerbrief over de nieuwe financieringsinstrumenten zal in dat opzicht cruciaal zijn. WO=MEN roept de politiek op om scherp te letten op de juridische houdbaarheid, maatschappelijke gevolgen en principes van rechtsstatelijkheid die met dit beleid in het geding zijn.

Update: een motie van SP-Tweede Kamerlid Sarah Dobbe waarin het kabinet wordt verzocht pleitbezorging en belangenbehartiging op internationaal niveau (zoals de VN) onderdeel te laten blijven van de toekomstige financieringsinstrumenten voor het maatschappelijk middenveld, is aangenomen door de Tweede Kamer. WO=MEN zegt de uitwerking van de motie scherp in de gaten te gaan houden.