Algemene Rekenkamer dringt aan op realistische verkiezingsprogramma's: "Doen wat je belooft"

Om een beter functionerende en presterende overheid te realiseren, benadrukt de Rekenkamer drie cruciale hoofdpunten voor de komende verkiezingsprogramma's:

• Stel duidelijke doelen.
• Breng de basis op orde (uitvoerbaarheid).
• Begroot realistisch.

1. Stel duidelijke doelen: Van intentie naar meetbaar resultaat

Volgens de Rekenkamer is het essentieel om concrete, meetbare en tijdgebonden doelen te formuleren. Dit maakt het mogelijk om geboekte resultaten te zien en beleid aan te passen wanneer maatregelen niet effectief of efficiënt blijken. Enkele specifieke aandachtspunten zijn:

• Afschaffen of aanpassen van niet-doeltreffende fiscale regelingen: Er kan minstens €30 miljard bespaard worden. Een rapport van het Ministerie van Financiën uit 2023 noemde al 21 niet-doelmatige of -doeltreffende regelingen.
• Doeltreffender en doelmatiger inzetten van publiek geld op terreinen als wonen, zorg, energie en klimaat:
  • De Woningbouwimpuls (WBI) leidt mogelijk niet tot de beoogde doelen; een wezenlijk andere vormgeving wordt aanbevolen.
  • Niet-gepaste zorg moet niet meer worden vergoed. Focus op kosteneffectieve middelen.
  • De aanleg van warmtenetten is cruciaal maar traag. Subsidie voor warmtepompen in zulke wijken is niet doelmatig.
  • Voor stikstofdoelen is meer nodig. De regeling voor piekbelasters bleek vijf keer doelmatiger dan de LBV-regeling.
• Maatregelen voor drinkwaterbesparing: Doelen zijn moeilijk te monitoren door het ontbreken van tussendoelen. Resultaten zijn zorgelijk volgens de Rekenkamer.

2. Breng de basis op orde: Focus op uitvoerbaarheid

Nieuw beleid moet nu al getoetst worden op uitvoerbaarheid. De Rekenkamer benoemt hierin vier knelpunten:

• Versimpel complexe wet- en regelgeving: Bijvoorbeeld inkoop Rijk (€18 miljard) en sociale zekerheid (WIA) met lange wachttijden. In onderwijs en zorg kan minder administratie 2.250 fte besparen.
• Wees realistisch over personeelstekorten: In 2024 kon €17 miljard niet worden uitgegeven door personeelstekorten. Elk voorstel vraagt een uitvoeringstoets. Overweeg verantwoorde inzet van AI en algoritmes.
• Breng digitalisering op orde: IT-vernieuwing bij de Belastingdienst raakt de inning van €182,6 miljard. Overweeg een soevereine rijkscloud.
• Neem de regie in zorg-, jeugd- en strafrechtketens: Tekorten, lange doorlooptijden en onduidelijkheid in verantwoordelijkheden vragen om versterkt coördinatie door de rijksoverheid.

3. Begroot realistisch: Voorkom verrassingen

Ambitieuze plannen moeten samengaan met realistische inschattingen van uitgaven:

• Begroot uitgaven aan asielopvang realistisch: In 23 jaar tijd zijn deze 21 keer te laag begroot. Noodopvang is soms twee keer zo duur als reguliere opvang.
• Investeer in infrastructuuronderhoud: Er is €20,5 miljard extra nodig voor het hoofdwegennet, €10,6 miljard voor vaarwegen en €1,8 miljard voor het spoor (2024–2038).
• Beheers defensie-uitgaven: In 2024 werd €3,3 miljard minder uitgegeven dan begroot. Ondersteunend personeel en processen zijn essentieel, bijvoorbeeld voor munitiebeheer en inventarissen.

De Algemene Rekenkamer onderstreept dat de keuzes die politieke partijen maken, van groot belang zijn in deze onzekere tijden – of het nu gaat om drinkwaterleveranties of medicijntoegang. De Rekenkamer nodigt politieke partijen uit voor een gesprek om de aandachtspunten verder toe te lichten.