Wat als het parlement een begroting verwerpt?

Tijdens de behandeling van de rijksbegroting voor 2025 ontstond de reële mogelijkheid dat één of meerdere begrotingswetten zouden worden verworpen. Dat was voor de Voorzitter van de Eerste Kamer aanleiding om advies te vragen aan de Raad van State. De centrale vraag: wat betekent het als het parlement een begroting afwijst, en wat kunnen de betrokken partijen – ministers, kabinet en parlement – dan doen?

Parlement geeft toestemming voor uitgaven

Normaal gesproken geeft het parlement met de goedkeuring van een begrotingswet toestemming aan de regering om geld uit te geven en verplichtingen aan te gaan. Dit is het zogeheten budgetrecht. “Die toestemming werkt alleen in de relatie tussen regering en parlement,” legt de Afdeling uit. Met andere woorden: het is geen algemeen verbod of gebod, maar een staatsrechtelijke afspraak tussen de wetgevende en uitvoerende macht.

Verwerping is mogelijk en niet het einde

Volgens de Grondwet moet de behandeling van de begroting tijdig en gelijktijdig beginnen. Maar diezelfde Grondwet biedt ook ruimte: als het parlement een begroting verwerpt, kan de regering altijd met een nieuw voorstel komen. “Er is dus geen constitutionele impasse,” stelt de Raad van State. Het indienen van een aangepast voorstel biedt een manier om alsnog de noodzakelijke toestemming van het parlement te krijgen.

Wetswijziging kan helpen

Om te voorkomen dat er een lange periode ontstaat zonder goedgekeurde begroting, doet de Raad van State een suggestie. In de Comptabiliteitswet 2016 zou kunnen worden vastgelegd dat de regering verplicht is om zo snel mogelijk een nieuw begrotingsvoorstel in te dienen als een eerdere versie wordt verworpen. “Dat geeft helderheid en zorgt voor bestuurlijke continuïteit,” aldus het advies.

Relevantie in de huidige politieke situatie

Nu het kabinet is gevallen en de PVV uit de coalitie is gestapt, krijgt dit advies extra betekenis. De politieke onzekerheid vergroot immers de kans dat de begroting wordt verworpen. Het advies van de Raad van State biedt daarom belangrijke handvatten voor wat er constitutioneel en praktisch mogelijk is in zo’n situatie. Vooral het dringende advies om snel met een nieuw begrotingsvoorstel te komen, helpt om financiële en bestuurlijke continuïteit te waarborgen.