Tweede Kamer introduceert belangrijke amendementen voor nieuwe wet die de draaideur beter moet reguleren

Waarom deze wet?

Het is belangrijk dat er een wet komt die regels stelt aan de vervolgfuncties van bewindspersonen om belangenverstrengeling en de schijn daarvan te voorkomen. Na hun politieke functie beschikken bewindspersonen over veel kennis, invloed en netwerken. Zonder regels kunnen zij deze inzetten voor eigen of andermans voordeel, bijvoorbeeld in het bedrijfsleven of lobbyorganisaties. Dit kan het vertrouwen van burgers in de politiek ondermijnen. Een wettelijke regeling zorgt voor transparantie, integriteit en gelijke kansen. Het helpt machtsmisbruik te voorkomen en versterkt de democratische rechtsstaat. Heldere regels bieden duidelijkheid voor zowel bewindspersonen als samenleving.

Zorg voor meer duidelijkheid

In het wetsvoorstel komt er een lobbyverbod voor een oud-bewindspersoon bij zijn voormalige ministerie en aanpalende beleidsterreinen. Dit schept onduidelijkheid. Kamerlid Van Nispen (SP) roept in zijn amendement op tot eenduidigheid en wil een uitbreiding van het lobbyverbod tot alle ambtenaren. Hiermee moet voorkomen worden dat oud-bewindspersonen ambtenaren kunnen beïnvloeden onder het mom van beperkte betrokkenheid tijdens het ministerschap. Twee jaar geleden reageerde TI-NL met een lijst van zeven aanbevelingen, waaronder een rijksbreed lobbyverbod, op de consultatie van deze wet.

Voorkom geitenpaadjes

Er wordt in het wetsvoorstel een uitzondering in het lobbyverbod gemaakt voor zakelijk contact tussen de zittende/nieuwe bewindspersoon en de oud-bewindspersoon. Dit zorgt voor een risico op belangenverstrengeling. Het is juist goed mogelijkheid dat een oud-bewindspersoon zijn opvolger gaat belobbyen. In 2023 bleek dat oud-minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen (in 2021 waarnemend minister van Economische Zaken en Klimaat) zich meermaals bemoeide met het werk van haar opvolger Rob Jetten. Hiermee overtrad zij het lobbyverbod. Leden Van Nispen en Sneller (D66) willen dit voorkomen, door deze uitzondering uit de wet te halen. Contact moet alleen mogelijk zijn ten tijde van de ambtsoverdracht.

Vraag bij ontheffing altijd advies

De wet biedt de mogelijkheid om door de zittende bewindspersoon ontheffing te verlenen aan een oud-bewindspersoon, waardoor hij wel contact mag hebben met ambtenaren of een dienstverband mag aangaan bij zijn voormalige ministerie. Het is in het huidige wetsvoorstel voor de zittende bewindspersoon mogelijk om een advies van het ARPA (Adviescollege Rechtspositie Politieke Ambtsdragers) te vragen over een mogelijke ontheffing. Deze vrijblijvendheid moet er uit, omdat ontheffing alleen in hele uitzonderlijke omstandigheden mogelijk moet zijn. Daarom willen Van Nispen, Sneller en Chakor (GL-PvdA) dat er bij het verlenen van ontheffing altijd eerst advies gevraagd moet worden aan het ARPA.

Garanteer correcte informatie

Het amendement van het lid Chakor voegt een controlemechanisme toe aan de wet. Het stelt voor dat het adviescollege (ARPA) voortaan de juistheid controleert van gegevens die (gewezen) bewindspersonen aanleveren bij een verzoek om advies over een nieuwe functie. De controle voorkomt dat fouten of onvolledige informatie leiden tot onjuiste adviezen.

Veranker integriteit wettelijk

Op dit moment ontbreekt een wettelijke grondslag voor de Gedragscode integriteit bewindspersonen. Dit maakt de toepassing ervan vrijblijvend. De leden Van Nispen en Dassen (Volt) stellen met hun amendement voor om de gedragscode verplicht vast te stellen bij algemene maatregel van bestuur, op initiatief van de minister-president en in overeenstemming met de ministerraad. Hiermee krijgt de gedragscode een stevigere juridische basis en wordt het belang van integriteit structureel verankerd in de wet. De Kamer vroeg in 2023 hier al om, via de motie Dassen. De wet krijgt daarmee ook een bredere reikwijdte: van enkel vervolgfuncties naar integriteit én vervolgfuncties.

Woensdag 4 juni gaat de Kamer verder debatteren over het voorliggende wetsvoorstel.