Verkiezingsspecial: de 8 grootste partijen - governance-thema's vergeleken

Links vs. rechts: kernverschillen

Linkse partijen (SP, GroenLinks-PvdA, D66, in zekere mate CDA) leggen sterk de nadruk op publieke waarden, structurele transparantie, inclusie en regulering als instrument voor bescherming van burgers en het realiseren van maatschappelijke doelen (duurzaamheid, gelijkheid, integriteit). Zij zien governance als méér dan efficiënt bestuur: het is ook een normatief kader waarin rechten en plichten gewaarborgd blijven. Fraudeaanpak wordt bijvoorbeeld verbonden aan mensenrechten, sociale rechtvaardigheid en het bestrijden van machtsmisbruik door grote corporaties.

Rechtse partijen (PVV, VVD, BBB, JA21) kiezen vaker voor een beperkte overheidsrol, deregulering en het wegnemen van lasten voor ondernemers. Hun governance­voorstellen richten zich op krachtige handhaving tegen criminaliteit, bescherming van nationale soevereiniteit en het terugdringen van wat zij zien als overbodige of ideologisch gekleurde beleidsmaatregelen (diversiteitsbeleid, klimaatverplichtingen). Fraudeaanpak bij hen is meestal repressief en gericht op harde straffen en financieel afpakken, minder op structurele preventie.

Corruptie, fraude en witwassen

• Linkse partijen zetten in op preventie via transparantie, lobbyregisters, versterking van opsporingsinstanties én koppeling aan mensenrechten (GL-PvdA, SP, D66). Ze zoeken vaak internationale samenwerking en hebben oog voor wittenboordencriminaliteit.
• Rechtse partijen combineren sterke opsporing met zichtbare bevoegdheden (VVD, JA21) of specifieke sectorgerichte ingrepen (PVV). BBB beperkt bestrijdingsregels waar mogelijk.

Duurzaamheid en ESG

• Linkse partijen willen bindende verplichtingen en wettelijke verankering (GL-PvdA, SP, D66, CDA) en koppelen dit aan aanbestedingsvoordelen voor duurzame bedrijven.
• Rechtse partijen (PVV, JA21, delen BBB en VVD) bepleiten schrappen of afzwakken van klimaatwetgeving en rapportageverplichtingen, vooral als die als economische last worden gezien.

Diversiteit en inclusie

• Linkse partijen zien inclusie als integraal onderdeel van governance, met wetgeving, beleid en quota waar nodig (GL-PvdA, SP, D66, CDA).
• Rechtse partijen verwerpen actief diversiteitsbeleid, spreken van “woke-ideologie” of “symboolpolitiek” (PVV, BBB, JA21) en benadrukken selectie op inhoudelijke geschiktheid.

Cybersecurity en AI

• Linkse partijen koppelen technologie aan rechten en bescherming tegen misbruik, algoritmische transparantie en burgerregie over data (D66, GL-PvdA, SP, CDA). Ze pleiten voor regulering van AI, inclusief verbod op autonome wapens.
• Rechtse partijen zien AI vooral als middel tot efficiëntie en productiviteit in zorg, politie en bedrijfsleven (PVV, JA21, BBB) en leggen nadruk op nationale infrastructuur en defensieve slagkracht.

Regeldruk en bedrijvenbeleid

• Linkse partijen willen regels behouden als waarborg voor werknemersrechten, duurzaamheid en eerlijkheid, maar wel uitvoerbaar maken (SP, D66, GL-PvdA).
• Rechtse partijen streven naar harde reductiedoelen, schrappen van nationale koppen op EU-wetgeving en versoepeling van vergunningen en rapportage (BBB, JA21, VVD, PVV).

Transparantie en integriteit

• Links legt de norm hoog: lobbyregisters, open algoritmen, verbod op draaideurconstructies, brede openheid bij beleid en aanbestedingen.
• Rechts richt transparantie op specifieke sectoren (bijv. dierenartstarieven PVV, benoemingen in rechterlijke macht JA21) en wil bureaucratie verminderen.

Grote lijnen

De belangrijkste scheidslijn in deze verkiezingsspecials ligt tussen waarden­gedreven governance en efficiëntie-/veiligheids­gedreven governance. Links ziet de overheid als bewaker van publieke waarden met proactief ingrijpen, brede bescherming en bindende regels. Rechts richt de overheid op het minimaliseren van lasten, het versterken van veiligheid en soevereiniteit, en terughoudendheid bij ingrijpen in markt en samenleving.

Dit artikel is (deels) tot stand gekomen met behulp van AI