Deze e-cursus Wet open overheid geeft een goede basis, inzicht in wat de consequenties zijn van de regels uit de Woo en wat je zelf kan doen in de praktijk.
In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober vergelijken we in deze verkiezingsspecial de standpunten van de acht grootste partijen volgens de peilingen. In elke editie zetten we twee partijen naast elkaar. In deze tweede editie nemen we de verkiezingsprogramma’s van GroenLinks-PvdA en de VVD onder de loep op belangrijke governance-thema’s.
Disclaimer: de vergelijking is uitsluitend gebaseerd op de verkiezingsprogramma’s, niet op andere uitlatingen van partijleiders of fractieleden.
GroenLinks-PvdA legt sterk de nadruk op transparantie en samenwerking, met maatregelen zoals onafhankelijke controleurs, lobbyregisters en een verbod op buitenlandse beïnvloeding. Daarbij wordt fors geïnvesteerd in capaciteit bij opsporingsdiensten, de recherche en de Financial Intelligence Unit (FIU). Hun aanpak is vooral gericht op het zichtbaar maken en blokkeren van crimineel geld, inclusief aandacht voor wittenboordencriminaliteit.
De VVD kiest daarentegen voor een steviger repressieve koers. Naast nadruk op integriteit in het Caribisch deel van het Koninkrijk, willen zij in Nederland zwaardere straffen, zwarte lijsten voor veroordeelden en meer bevoegdheden voor burgemeesters. Waar GroenLinks-PvdA vooral inzet op preventieve transparantie, vertrouwt de VVD meer op strengere handhaving en directe sancties tegen misstanden.
Op het gebied van witwassen komt de overlap duidelijker naar voren: beide partijen zien de noodzaak van meer slagkracht en Europese samenwerking. GroenLinks-PvdA richt zich daarbij op het versterken van de FIU en recherche, en koppelt de aanpak van witwassen expliciet aan mensenrechten en de rechtsstaat. Zij willen sancties onder meer inzetten tegen Rusland en Israël, met bijzondere aandacht voor het tegengaan van omzeiling.
De VVD sluit zich aan bij de stevige sanctielijn, maar benadrukt vooral de institutionele kant: een krachtige Europese sanctie-instelling naar Amerikaans model, strenger optreden tegen ontwijking en speciale tribunalen tegen Russische agressie. Daarmee positioneert de VVD zich iets meer geopolitiek, terwijl GroenLinks-PvdA de koppeling maakt met rechtvaardigheid en rechtsstaat.
Bij diversiteit en inclusie lopen de visies duidelijk uiteen. GroenLinks-PvdA kiest voor actieve stimulering, onder meer via anti-discriminatiewetgeving, bescherming van minderheden en een feministisch buitenlandbeleid. Hun uitgangspunt is dat gelijke rechten structureel moeten worden vastgelegd en bewaakt.
De VVD erkent eveneens het belang van inclusie, maar verbindt dit nadrukkelijk aan aanpassing aan Nederlandse waarden. Discriminatiebestrijding krijgt vorm via de strijd tegen antisemitisme, vrouwenhaat en homohaat, maar de partij plaatst persoonlijke vrijheid en integratie boven groepsrechten en quota. Waar GroenLinks-PvdA kiest voor institutionele waarborgen, legt de VVD de nadruk op individuele verantwoordelijkheid.
Op het terrein van technologie en veiligheid laten beide partijen zien dat zij digitale dreigingen hoog op de agenda hebben. GroenLinks-PvdA kiest voor civiele technologie, Europese cloud-infrastructuur en transparantie van algoritmen. Daarbij staat bescherming tegen discriminatie en desinformatie centraal, met strikte regels voor overheidssystemen en algoritmes.
De VVD volgt een meer veiligheids- en inlichtingengeoriënteerde aanpak. Zij zetten in op ethische hackers, zware straffen voor cybercrime en meer coördinatie via de NCTV. Ook deepfake-regelgeving wordt aangescherpt. Het verschil zit vooral in de invalshoek: GroenLinks-PvdA bekijkt AI en cybersecurity vanuit mensenrechten en transparantie, de VVD vanuit nationale veiligheid en handhaving.
Op economisch vlak worden de verschillen nog duidelijker. GroenLinks-PvdA wil ESG-verplichtingen wettelijk verankeren en bedrijven stimuleren door voorrang te geven bij aanbestedingen wanneer zij duurzaam opereren. Het verlagen van de regeldruk mag daarbij niet ten koste gaan van werknemersrechten of duurzaamheid.
De VVD neemt juist het tegenovergestelde standpunt in: regeldruk moet met 25% omlaag. Rapportageverplichtingen worden geschrapt en procedures versimpeld. Duurzaamheid krijgt bij hen vooral vorm via innovatie en investeringen in strategische sectoren. Waar GroenLinks-PvdA regels als noodzakelijke randvoorwaarden ziet, ziet de VVD ze eerder als belemmeringen.
Beide partijen noemen transparantie essentieel, maar vullen dit verschillend in. GroenLinks-PvdA kiest voor brede openheid via lobbyregisters, openbaarmaking van giften en verplicht uitlegbare algoritmen. Transparantie is voor hen een structureel beginsel van democratisch bestuur.
De VVD kiest voor selectieve transparantie: vooral bij digitale dreigingen en vitale sectoren moet meer informatie openbaar worden. Tegelijk willen ze bureaucratie en administratieve lasten verminderen. Het verschil ligt dus in de reikwijdte: GroenLinks-PvdA stelt transparantie als norm, VVD koppelt het aan efficiëntie en veiligheid.
Bij integriteit zijn er zowel overeenkomsten als nuances. GroenLinks-PvdA wil politieke dubbelfuncties verbieden en strenge gedragscodes hanteren, waarbij mensenrechten een belangrijke maatstaf zijn in internationale samenwerking.
De VVD legt de nadruk op integer bestuur, zowel in Nederland als in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Hun aanpak draait om uitbreiding van wetgeving zoals Bibob en meer toezicht op misbruik en vriendjespolitiek. Beide partijen stellen integriteit centraal, maar GroenLinks-PvdA verbindt het sterker aan waarden en mensenrechten, de VVD aan wetgeving en handhaving.
Tot slot zijn de partijen het grotendeels eens over de noodzaak om klokkenluiders te beschermen. GroenLinks-PvdA wil dit doen door het Huis voor Klokkenluiders te versterken en melders brede wettelijke bescherming te geven.
De VVD richt zich op specifieke beroepsgroepen – rechters, journalisten en toezichthouders – die veilig misstanden moeten kunnen blijven melden. Daarmee kiest de VVD voor een meer gerichte benadering, terwijl GroenLinks-PvdA een algemene structurele bescherming wil realiseren.
Dit artikel is (deels) tot stand gekomen met behulp van AI, op basis van [GroenLinks-PvdA: Een nieuwe start voor Nederland en VVD: Sterker uit de storm].
