Raad van State: politiek moet geen rol spelen bij vervolging van ambtsdelicten

Volgens artikel 119 van de Grondwet worden Kamerleden en bewindspersonen die verdacht worden van een ambtsdelict berecht door de Hoge Raad. Een vervolging kan alleen plaatsvinden na een opdracht van de regering of de Tweede Kamer.

Volgens de regering kent deze regeling meerdere problemen. Zo kan politieke afweging een rol spelen bij de beslissing om iemand te vervolgen. Ook is er geen mogelijkheid tot hoger beroep, omdat de Hoge Raad direct in eerste aanleg oordeelt. Daarnaast is de huidige regeling onduidelijk en in de praktijk moeilijk uitvoerbaar. Een adviescommissie concludeerde daarom al in 2021 dat de procedure aan herziening toe is.

Twee samenhangende wetsvoorstellen

De regering wil dit oplossen met twee wetsvoorstellen:

• Een grondwetswijziging, waarin wordt geregeld dat niet langer de politiek, maar de procureur-generaal bij de Hoge Raad beslist over vervolging. Ook verdwijnt de verplichting dat de Hoge Raad zelf de zaak behandelt. Hierdoor kan berechting plaatsvinden bij de rechtbank en het gerechtshof, met mogelijkheid tot hoger beroep.
• Een herzieningswet, die alvast een nieuwe procedure invoert zolang de grondwetswijziging nog niet is doorgevoerd.

Omdat deze voorstellen sterk met elkaar samenhangen, heeft de Raad van State hierover twee gelijkluidende adviezen uitgebracht.

Positief over depolitisering

De Raad van State is positief over het weghalen van politieke invloed uit de vervolgingsbeslissing. Ook steunt zij het idee om de hoofdlijnen van de procedure in de Grondwet vast te leggen. Volgens de Afdeling advisering is het belangrijk dat de verhoudingen tussen de staatsmachten juist bij dit soort gevoelige kwesties grondwettelijk zijn verankerd.

Kritische opmerkingen

Tegelijkertijd plaatst de Raad van State kanttekeningen. De Raad is niet volledig overtuigd van de gekozen tussenoplossing via de herzieningswet, vooruitlopend op de grondwetswijziging. De regering moet beter uitleggen waarom deze route nodig en wenselijk is.

Daarnaast wijst de Afdeling advisering op de gevolgen van berechting in drie instanties. Zo’n procedure kan lang duren, terwijl het voor het functioneren van het parlement en het vertrouwen in de rechtsstaat belangrijk is dat strafrechtelijke verdenkingen niet te lang blijven hangen.

Advies aan de regering

De Raad van State adviseert de regering om de toelichting bij de wetsvoorstellen aan te passen en waar nodig ook de voorstellen zelf te herzien.

Lees hier het volledige advies over de wijziging van de Grondwet

Lees hier het volledige advies over de wijziging van de Herzieningswet