De Algemene Rekenkamer luidt de noodklok over de staat van toezicht en handhaving in Nederland. In het rapport “Door de mazen van toezicht en handhaving” concludeert de Rekenkamer dat de overheid jaarlijks miljarden euro’s misloopt door falend toezicht op fraude, milieuvervuiling en witwassen. Ook wordt het rechtsgevoel van burgers en bedrijven ondermijnd doordat overtreders zelden worden aangepakt.
Het rapport is gebaseerd op 54 onderzoeken die de Rekenkamer in de afgelopen twaalf jaar uitvoerde. De conclusie is hard: tekortkomingen in capaciteit, samenwerking en informatie-uitwisseling zorgen ervoor dat de overheid “chronisch achter de feiten aanloopt”.
Volgens de Rekenkamer verdwijnt er jaarlijks tot 16 miljard euro via witwassen, terwijl bij zorgfraude slechts een fractie van de schade wordt opgespoord. Ook arbeidsongevallen en mensenhandel blijven grotendeels buiten beeld, met duizenden directe slachtoffers per jaar.
Het gebrek aan handhaving tast volgens de Rekenkamer het vertrouwen in de rechtsstaat aan. Wie ziet dat regels niet worden nageleefd en overtreders ermee wegkomen, verliest het vertrouwen in overheid en rechtvaardigheid, aldus het rapport.
De Rekenkamer onderscheidt vier structurele problemen die elkaar versterken:
De Rekenkamer wijst ook naar de politiek. Beleidskeuzes zoals deregulering en versnippering van verantwoordelijkheden hebben volgens het rapport het toezichtstelsel uitgehold. Signalen uit de praktijk bereiken ministers vaak wel, maar leiden zelden tot structurele verbeteringen. Veel handhavers ervaren hun werk daardoor als “dweilen met de kraan open”.
De Rekenkamer pleit voor een grondige versterking van het stelsel. De aanbevelingen zijn onder meer:
Met het rapport richt de Rekenkamer zich nadrukkelijk tot politiek en bestuur. Effectiever toezicht en handhaving zijn volgens de Rekenkamer onmisbaar om het vertrouwen in de rechtsstaat te herstellen en maatschappelijke schade te beperken.
