Minister wil Huis voor Klokkenluiders enkele toezichts- en handhavingstaken geven

De minister komt hiermee gedeeltelijk tegemoet aan zowel de wens van het Huis voor Klokkenluiders om steviger op te kunnen treden wanneer dat nodig is, als aan het amendement Leijten. Het amendement, dat eind 2022 in grote meerderheid is aangenomen in de Tweede Kamer gaf toezichts-, handhavings- en sanctietaken op de verplichtingen uit de Wet bescherming klokkenluiders (Wbk) aan het Huis. De minister gaat nu een opdracht geven om in beeld te brengen hoe het Huis het beste kan worden toegerust om uitvoering te gaan geven aan de nieuwe taken. Hiervoor is in ieder geval een wetswijziging nodig.

Verplichte meldregeling en informatieplicht

“Dit is een stap in de goede richting”, zegt Wilbert Tomesen, voorzitter Huis voor Klokkenluiders. “Een goede en goed nageleefde meldregeling is de beste bescherming van melders van misstanden. Als werknemers veilig kunnen melden en de zekerheid hebben dat een melding respectvol en voorspelbaar wordt opgepakt, begint succesvolle tegenspraak. Een goede meldregeling kan voorkomen dat klokkenluiders benadeeld worden. Het is voor melders van misstanden bovendien vaak essentieel dat hun identiteit verborgen wordt gehouden.”

Sinds 2016 zijn organisaties met meer dan 50 werknemers verplicht een interne meldregeling te hebben. Uit de recente Werkgevers Enquête Arbeid (WEA) blijkt dat 26% van de werkgevers die meewerkten aan de enquête nog in het geheel geen interne meldprocedure heeft voor het melden van een misstand of zelfs niet bekend is met de Wbk. Tomesen: “Van de honderden adviesverzoekers die zich jaarlijks bij het Huis melden, horen we regelmatig dat ze niet weten of er een meldregeling binnen de eigen organisatie is. We zijn daarom blij dat we als Huis voor Klokkenluiders toezicht zouden kunnen gaan houden op de verplichte meldregeling, werkgevers daarbij met preventie en kennis ondersteunen en dat door handhaving eventueel kunnen afdwingen.”

Veel klokkenluiders ervaren benadeling

Ondanks de wettelijke bescherming tegen benadeling na het doen van een melding, ervaart ruim 80% van de klokkenluiders, die zich bij het Huis melden, wel een vorm van benadeling. Denk aan pesten, overplaatsing of ontslag. Het Huis vindt het dan ook nodig dat het ook sanctiebevoegdheid krijgt op het benadelingsverbod, zoals vermeld in het aangenomen amendement Leijten. Sanctioneren bij represailles tegen klokkenluiders is ook wat de Europese Unie aan Nederland vraagt.

Wanneer een klokkenluider nu benadeling ervaart, moet hij zelf actie ondernemen om een juridisch traject te starten tegen de werkgever. De Wbk is bedoeld om het melden van misstanden niet alleen zo makkelijk mogelijk te maken, maar ook veilig. Het Huis doet als enige bevoegde autoriteit onderzoek naar benadeling van klokkenluiders. Het benadelingsverbod beschermt mensen die hun vinger opsteken wanneer zij op hun werk iets fout zien gaan wat de hele samenleving raakt. Wanneer het Huis werkgevers mag beboeten - wanneer waarschuwing en andere interventies nergens toe leiden- geeft het daarmee dus een maatschappelijk signaal af.

“Handhaving van het benadelingsverbod zien wij als sluitstuk van de bescherming van klokkenluiders en doen we alleen wanneer het echt nodig is”, zegt Tomesen. “De toeslagenaffaire, het uit elkaar vallen van bakfietsen of het stelen van blauwdrukken voor uraniumcentrifuges zijn drie heel uiteenlopende voorbeelden van maatschappelijke misstanden, waarbij de organisatie de melding niet serieus nam en niet goed handelde. Ook niet richting de melders. Het Huis voor Klokkenluiders ziet het als zijn opdracht om melders te blijven beschermen. Daarvoor blijven wij ons inzetten, hoe blij we ook zijn met deze brief van de minister en de stappen die zij zet.”