'Geef gedragskennis een stevigere positie'

Dat schrijft Will Tiemeijer, onderzoeker bij de WRR, in de Verkenning Tien jaar na ‘Metkennis van gedrag beleid maken’ hoe nu verder? Deze verkenning vormt onderdeel van het WRR-project over de deskundige overheid.

Van meet af aan betrekken

Gedragswetenschappelijke deskundigheid is niet alleen van belang in de fase van de uitvoering, maar zeker ook in de fase van de beleidsvorming. Als de politiek wetgeving maakt die geen rekening houdt met de menselijke psychologie, valt daar in de uitvoering meestal weinig aan te repareren, en kan het beleid gemakkelijk mislukken. Het is daarom belangrijk dat gedragswetenschappelijke expertise van meet of aan wordt ingeschakeld bij de beleidsvorming. De Verkenning doet hiervoor een aantal concrete aanbevelingen.

Ook is een oplossing nodig voor de huidige geringe gedragswetenschappelijke capaciteit. Een mogelijkheid is wellicht het oprichten van een expertisepunt tussen de departementen in. Dit expertisepunt heeft enerzijds tot doel om departementale gedragsdeskundigen inhoudelijk te ondersteunen, eventueel met tijdelijke detacheringen, en heeft anderzijds een shared services-karakter, bijvoorbeeld op gebied van onderzoek en opleiding. Het kan een belangrijke aanvulling vormen op de departementale gedragskundige capaciteit.

Verdere verbreding van de professie

Gedragsdeskundigen bij de overheid zullen zich (nog verder) moeten ontwikkelen tot ambtelijk adviseur: iemand die in staat is om op de juiste plaatsen en op de juiste momenten de beleidsvorming verder te helpen door het gedragswetenschappelijk perspectief effectief en overtuigend in te brengen. Het is daarom raadzaam als gedragsdeskundigen bij de overheid:

hun kennisbasis breder definiëren dan alleen inzichten op het gebied van concreet keuzegedrag. De schatkamer van de gedragswetenschap biedt zoveel meer;

meer aandacht besteden aan de rol van de omgeving. Het gaat niet alleen om sociale normen, ook andere omgevingsfactoren kunnen een rol spelen;

waken voor een al te rigide omgang met bewijsvoering en methodologie. RCT’s zijn niet zaligmakend, terwijl kwalitatief onderzoek juist meer waardering verdient;

waar mogelijk samenwerken met geestverwanten, zoals professionals op het gebeid van communicatie en design thinking. Zij vormen ‘natuurlijke bondgenoten’.

Rapport Deskundige overheid

In dit rapport onderzoekt de WRR de staat van de deskundigheid van zowel de ambtelijke als de politieke onderdelen van de overheid op landelijk en gemeentelijk niveau. De WRRR concludeert dat de ambtelijke deskundigheid van Nederlandse overheden is kwetsbaar en kent tekorten. Een overheid die snapt wat er moet gebeuren en dit goed regelt is essentieel om de grote uitdagingen op het gebied van veiligheid, wonen en klimaat aan te kunnen. Om de kwaliteit van de overheid te verbeteren is het van belang om meer te investeren in de eigen deskundigheid, stelt de WRR. De WRR beveelt aan om de ondersteuning van Kamer- en raadsleden te versterken, ambtenaren slimmer te rouleren en multidisciplinaire teams in te richten die over organisatiegrenzen heen samenwerken. De Raad beveelt ook aan om een permanente Commissaris voor de Rijksdienst aan te stellen met brede bevoegdheden die ervoor zorgt dat alle geledingen van het Rijk beschikken over de expertise en werkwijzen die onmisbaar zijn voor een deskundig optredende overheid.