Het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) is een regeling vanuit de Europese Unie (EU) die de CO2-uitstoot van geïmporteerde goederen belast. Dit zorgt ervoor dat bedrijven binnen en buiten de EU hetzelfde niveau van CO2-prijzen dragen. Deze regeling is onderdeel van de EU Green Deal, gericht op het reduceren van de CO2-uitstoot en het behalen van de klimaatdoelen. Gelden deze regels ook voor jouw bedrijf en op welke civielrechtelijke aandachtspunten moet je dan letten? Accountant- en adviesorganisatie Grant Thornton deelt de belangrijkste verplichtingen en juridische overwegingen met je.
Wat houdt CBAM precies in?
Bedrijven die producten met een hoge CO2-uitstoot (zoals staal, ijzer, cement, aluminium, elektriciteit, kunstmest en andere industriële producten) naar de EU importeren, zijn vanuit CBAM verplicht om een CO2-heffing te betalen over de emissies die bij de productie van deze goederen buiten de EU vrijkomt. Zij nemen dus de ‘klimaatkosten’ van hun producten mee in hun prijs. Dit voorkomt benadeling van Europese producenten ten opzichte van concurrenten uit landen waar minder strenge klimaatregels gelden.
Voor welke bedrijven is CBAM van toepassing?
Beoordeel of CBAM ook op jouw bedrijf van toepassing is. Geldt dit voor jouw bedrijf, dan kan dit namelijk betekenen dat je jouw interne processen moet aanpassen om te voldoen aan de CBAM verplichtingen. Begin bijvoorbeeld alvast met het verzamelen en rapporteren van de benodigde gegevens over de CO2-uitstoot van jouw geïmporteerde producten. Leef deze verplichtingen op tijd na en voorkom zo juridische of financiële effecten in de toekomst.
Vanaf wanneer geldt het CBAM?
Per 1 oktober 2023 is het CBAM al in werking getreden met een gefaseerde invoering van de regels.
Tot eind 2025 loopt er een overgangsperiode waarbij de nadruk ligt op rapportageverplichtingen.
Vanaf 1 januari 2026 gelden er uitgebreidere verplichtingen waarbij importeurs CBAM-certificaten moeten aanschaffen om de CO2-uitstoot te compenseren.
Rond 2034 is CBAM volledig ingevoerd en is er geen toewijzing meer van kosteloze emissierechten aan EU-bedrijven.
Bereid je tijdens deze fasen voor op zowel administratieve als financiële verplichtingen om te blijven voldoen aan de regelgeving.
Op welke civielrechtelijke aandachtspunten met je letten?
Sancties en risico's bij het niet naleven van CBAM verplichtingen
Jouw bedrijf moet, naast het voorbereiden op de aanschaf van CBAM-certificaten, ook voldoen aan strikte rapportage- en administratieve vereisten. Allereerst moet je in 2025 nog de status van toegelaten aangever aanvragen. Zonder die status kun je geen CBAM-goederen importeren. Deze bevoegde aangevers moeten ieder jaar uiterlijk op 31 mei een 'CBAM-verklaring' over het voorafgaande kalenderjaar indienen bij de bevoegde autoriteit. De eerste keer is op 31 mei 2027 over 2026. Voor 1 juli moet deze aangever bij de autoriteit óók een aantal CBAM-certificaten inleveren dat overeenkomt met de ‘embedded emissions’ (hoeveelheid uitstoot per ingevoerd product).
De Europese Commissie (EC):
Controleert de CBAM-rapporten die in het CBAM-register zijn ingediend.
Vergelijkt de gegevens uit de rapporten met de aangiftes tot invoer van de douane.
Voert gerichte en steekproefsgewijze controles op de rapporten uit.
Blijken de gegevens onjuist of heb je rapportages niet ingediend, dan kan dit leiden tot aanzienlijke administratieve sancties, boetes en mogelijk juridische stappen. De eerste kwartaalrapporten moesten bijvoorbeeld al in januari 2024 zijn ingediend.
De Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) houdt toezicht op de verplichting om na afloop van elk kwartaal een CBAM-rapport in te dienen. Overtreed je als CBAM-aangever deze verplichting, dan kan de NEa handhaven.
De belangrijkste sancties zijn:
Boetes
Deze kunnen oplopen tot maximaal vier procent van de EU-brede jaaromzet van het afgelopen jaar.
Geen import of inbeslagname van producten
Bij non-compliance kan de NEa de import van producten weigeren of de producten in beslag nemen.
Confiscatie van winsten
De winsten die je hebt behaald met de producten die niet aan CBAM voldoen, kan de NEa confisqueren.
Uitsluiting van openbare aanbestedingen
De NEa kan jouw bedrijf voor twaalf maanden uitsluiten van deelname aan EU-aanbestedingen.
Verbod op vereenvoudigde zorgvuldigheidsprocedure
Bij herhaalde of ernstige gebreken kan jouw bedrijf geen gebruik meer maken van de vereenvoudigde zorgvuldigheidsprocedures voor CBAM.
Naming and shaming
De NEa kan overtredingen publiekelijk bekendmaken op de website van de EC.
Leef je de regels niet na? Dan kunnen, naast de sancties van de NEa, ook andere stakeholders maatregelen nemen. Bestuurders hebben namelijk een zorgplicht ten opzichte van de vennootschap en haar stakeholders en zijn dus verantwoordelijk voor het waarborgen van de naleving van alle relevante wet- en regelgeving. Leeft jouw bedrijf de CBAM-verplichtingen niet na, dan ontstaan er mogelijk aanzienlijke risico’s die, naast de financiële positie van jouw bedrijf bedreigen, ook het vertrouwen van klanten, partners en investeerders ondermijnen, zoals:
Contractspartijen
Zij kunnen een schadevergoeding eisen wanneer zij verlies of extra kosten maken omdat de contractuele verplichtingen niet zijn nageleefd, zoals vertragingen in de levering van producten of extra administratieve lasten.
Aandeelhouders
Zij kunnen stappen ondernemen wanneer het niet naleven leidt tot financiële schade voor de onderneming, zoals een daling van de aandelenkoers of verlies van rendement. Kunnen zij aantonen dat de schade direct voortvloeit uit het niet naleven van de regelgeving, dan kunnen zij zowel civiele procedures starten als schadeclaims indienen tegen de vennootschap of jou als bestuurder.
Blijf je er daarom van bewust dat jouw zorgplicht jou verplicht te zorgen voor volledige naleving van de CBAM-regels. Zo voorkom je juridische en financiële risico’s voor zowel jouw bedrijf als jezelf.
Contractuele verplichtingen
Om de risico’s van het niet naleven van de CBAM-vereisten te beheersen, moet jouw bedrijf intern voldoen aan de CBAM-regelgeving en de naleving contractueel vastleggen. Bijvoorbeeld door duidelijke afspraken te maken met jouw leveranciers en klanten over garanties, het verstrekken van informatie, prijsaanpassingen en een geschillenregeling.
Garanties over informatieverstrekking en rapportageverplichtingen
Maak duidelijke contractuele afspraken over de registratie van CO2-uitstoot en het verstrekken van de benodigde gegevens. Dit vereist gedetailleerde informatie over de uitstoot tijdens de productie van de goederen in het land van herkomst. Neem bijvoorbeeld een clausule op waarin je de leverancier verplicht om de uitstootgegevens aan jou te verstrekken.
Je kunt bij het herzien van contracten ‘garanties’ opnemen: een garantieclausule. Zo bevestigt de leverancier dat de verstrekte gegevens over de CO2-uitstoot correct en volledig zijn. Komt jouw leverancier deze garantie niet na, dan heeft dit juridische consequenties, zoals aansprakelijkheid wegens wanprestatie. Je hebt als ondernemer dan recht om de leverancier aansprakelijk te stellen voor schade die hieruit voortvloeit. Je kunt ook denken aan een schadevergoeding en ontbinding van het contract.
Let op
Je kunt als ondernemer bestaande contracten niet zomaar eenzijdig aanpassen. Check dit dus goed.
Ga na hoe je om moet gaan met bestaande contracten. Is er een wijzigingsbeding opgenomen of zijn eenzijdige aanpassingen toegestaan?
Zorg ervoor dat je je contractspartij benadert om de gewenste wijzigingen te bespreken.
Zorg bij het aangaan van nieuwe contracten voor flexibiliteit door specifieke wijzigings- en beëindigingsclausules op te nemen die rekening houden met veranderende omstandigheden.
Prijsaanpassingen
De invoering van CBAM kan leiden tot hogere importkosten, bijvoorbeeld door de aanschaf van certificaten om de CO2-uitstoot van de geïmporteerde goederen te compenseren.
Bespreek met je leverancier wie verantwoordelijk is voor de kosten van CBAM-certificaten.
Maak in het contract duidelijke afspraken over de verdeling van de kosten en ga na of bestaande contracten bepalingen bevatten die prijsaanpassingen mogelijk maken als gevolg van dit soort kostenstijgingen.
Leg voor nieuwe contracten expliciet vast dat de extra kosten die voortvloeien uit de CBAM-regelgeving, zoals de aankoop van certificaten, kunnen leiden tot prijsaanpassingen. Dit zorgt voor transparantie en voorkomt onverwachte geschillen over kostenstijgingen die met de nieuwe wetgeving gepaard gaan.
Geschillenregeling en forumkeuze
Besteed aandacht aan geschillenregelingen. Veel contracten wijzen een specifieke rechtbank of rechtsgebied aan voor als er een geschil ontstaat: een forumkeuzeclausule. Beide partijen gaan dan bij het contract akkoord om geschillen die voortvloeien uit het contract te laten behandelen door een bepaalde rechtbank.
Neem een gedetailleerde geschillenregeling op in het contract. Dit kan nuttig zijn bij geschillen over zaken zoals de aanlevering van CO₂-gegevens of de financiële impact van CBAM-regels.
Je kunt hier ook een arbitrageclausule voor toevoegen.
Kort samengevat: wat moet je nu dus doen?
Valt jouw bedrijf onder de CBAM-regelgeving, dan moet je snel en zorgvuldig handelen om aan de vereisten te voldoen. Dit betekent dat je de CO2-uitstoot van geïmporteerde goederen goed moet rapporteren, jouw systemen en contracten moet aanpassen en CBAM-certificaten moet aanschaffen om de uitstoot te compenseren.
CBAM stimuleert bedrijven om duurzamer te opereren. Leef deze regels na, dit biedt een kans om jouw bedrijf te positioneren als een verantwoordelijke speler op het gebied van klimaatverandering en duurzaamheid. Zorg dat je de CBAM-vereisten begrijpt en voldoet aan de rapportageverplichtingen. Als bestuurder moet je je bewust zijn van jouw verantwoordelijkheid en ervoor zorgen dat jouw bedrijf volledig voldoet aan de CBAM-regels. Zo voorkom je sancties en financiële risico’s. Herzie en pas bestaande contracten aan, dan ben je goed voorbereid. En blijf uiteraard op de hoogte van de wijzigingen in de regelgeving.
Lees hier de originele versie van dit artikel op de website van Grant Thornton (inclusief whitepaper over duurzaam contracteren)
