Het verslag concludeert dat de Europese Commissie er niet zeker van kan zijn dat de EU-landen effectieve systemen hebben om te waarborgen dat de EU-herstel- en veerkrachtfaciliteit (RRF) voldoet aan de regels voor overheidsopdrachten en staatssteun. Controlesystemen van sommige EU-landen vertonen tekortkomingen en er zijn lacunes in de reikwijdte van de controles door de Europese Commissie. De auditors waarschuwen dat hierdoor het EU-geld dat bestemd was voor het herstel na corona kan worden gebruikt om maatregelen te financieren die onvoldoende zijn gecontroleerd op naleving van de regels inzake overheidsopdrachten en staatssteun.
Het gaat om het op 10 maart 2025 door de Europese Rekenkamer (ERK) gepubliceerde
Speciaal verslag 09/2025, getiteld “Systems for ensuring compliance of RRF spending with public procurement and state aid rules – Improving but still insufficient”.
De 27 EU-lidstaten moeten als begunstigden van coronaherstelfondsen (het RRF, ter waarde van 650 miljard euro) zorgen dat het toepasselijk EU- en nationaal recht wordt nageleefd, waaronder de aanbestedings- en staatssteunregels. Daartoe moeten de EU-landen controles uitvoeren om te waarborgen dat hun systemen effectief zijn en moet de Europese Commissie zekerheid krijgen dat de nationale instanties regelmatig en doeltreffend controleren of de regels worden nageleefd.
De regelgeving staat verschillende RRF-controlesystemen toe. Toch stelden de auditors van de ERK in de meeste lidstaten tekortkomingen vast in de controle van de naleving van de regels inzake overheidsopdrachten (aanbesteding). De nationale autoriteiten hadden namelijk problemen met de omvang, kwaliteit en/of timing van hun controles. Wat betreft staatssteun is het beeld rooskleuriger. De auditors stelden vast dat in de meeste gevallen controles werden uitgevoerd en dat deze de belangrijkste risico’s dekten. Maar de nationale RRF-controle-instanties hadden over het algemeen geen zekerheid over staatssteun wanneer de betalingsverzoeken werden ingediend.
Volgens de auditors is dit deels te wijten aan onduidelijke regels. EU-landen hebben namelijk geen gedetailleerde leidraad gekregen voor het controleren van de naleving van de EU-regels voor overheidsopdrachten en staatssteun. Als gevolg daarvan was de controle van de Europese Commissie aanvankelijk meer gericht op fraude, corruptie en belangenconflicten dan op de naleving van deze regels. Sindsdien heeft de Commissie haar controlestrategie verbeterd. Toch constateerden de auditors nog steeds problemen. Bijvoorbeeld dat de controle- en auditsystemen voor overheidsopdrachten van de EU-landen die RRF-financiering ontvangen niet allemaal even grondig gecontroleerd werden.
Ook wijzen de auditors op tekortkomingen in de corrigerende maatregelen van EU-landen, waardoor deze mogelijk minder afschrikkend werken. In de praktijk vorderen EU-landen het geld dat eindontvangers verschuldigd zijn niet altijd terug. Wanneer wel wordt teruggevorderd, wordt het geld niet teruggestort in de EU-begroting, noch ingehouden op toekomstige RRF-betalingen. Dit strookt volgens de auditors met de opzet van de EU-herstelfondsen (waarbij toereikende realisatie van mijlpalen en streefdoelen de belangrijkste voorwaarde voor betaling is) maar dit betekent in de praktijk dat RRF-betalingen volledig kunnen worden gedaan, zelfs al zijn de aanbestedings- of staatssteun-regels overtreden.
