Volgens een nieuw verslag van de Europese Rekenkamer (ERK) is ongerechtvaardigde geoblocking, die de toegang van consumenten tot onlinegoederen en -diensten in de hele EU beperkt, nog steeds een probleem. Hoewel de verordening inzake geoblocking van 2018 dergelijke discriminatie op grond van nationaliteit of verblijfplaats aan moest pakken, levert deze nog steeds praktische uitdagingen op in de lidstaten. De auditors bevelen aan de handhavingsregelingen te versterken en te standaardiseren. Klanten moeten beter worden geïnformeerd over de mogelijkheden tot ondersteuning en bescherming. De auditors bevelen ook aan te onderzoeken of de regels ter bestrijding van geoblocking moeten worden uitgebreid tot sectoren zoals audiovisuele diensten die nog niet worden bestreken.
Geoblocking speelt bijvoorbeeld wanneer handelaren die in een bepaalde EU-lidstaat opereren de toegang tot hun online-interfaces — zoals websites en apps — blokkeren of beperken voor klanten uit andere lidstaten. Ook kan het spelen wanneer de voorwaarden voor de aankoop van goederen en diensten afhangen van de locatie van de klant. In de in 2018 vastgestelde verordening inzake geoblocking wordt erkend dat deze praktijk in bepaalde gevallen gerechtvaardigd kan zijn, bijvoorbeeld wanneer EU-landen uiteenlopende wettelijke vereisten kennen (zoals verschillende leeftijdsgrenzen voor de aankoop van alcohol) of wanneer een handelaar besluit zijn goederen niet aan klanten in een andere lidstaat te verkopen. Bestaat een dergelijke rechtvaardiging echter niet, dan verbieden de EU-regels om handelaren te “geoblocken” die goederen of diensten aan inwoners van de EU verkopen.
“Geoblocking beperkt de mogelijkheden en keuzes van consumenten, veroorzaakt veel ontevredenheid bij klanten en belemmert de vrije uitwisseling van goederen en diensten op de digitale interne markt van de EU”,
zegt Ildikó Gáll-Pelcz, het ERK-lid dat verantwoordelijk is voor de controle. “Hoewel er EU-regels zijn om deze praktijk te voorkomen, troffen we tekortkomingen aan in de praktische uitvoering ervan.”
Wanneer bedrijven bijvoorbeeld de eindgebruikers zijn die goederen of diensten kopen, kan het moeilijk zijn geschillen op te lossen omdat onduidelijk is wie hierbij bijstand kan verlenen, vooral als er niet-EU-handelaren bij betrokken zijn die in de EU actief zijn. Over het algemeen zijn klanten en handelaren niet voldoende op de hoogte van de mogelijkheden tot consumentenbescherming. Ze weten misschien ook niet dat er op lokaal en EU-niveau instanties zijn die hen kunnen helpen. Daarnaast verschillen de handhavingsmaatregelen tegen handelaren die de regels overtreden aanzienlijk tussen de lidstaten. De regels inzake wettelijke bevoegdheid zijn niet duidelijk genoeg en het is ook moeilijk vast te stellen welke lidstaat (d.w.z. die van de klant of die van de handelaar) sancties moet opleggen voor overtredingen. In sommige EU-landen kunnen overtredingen tot strafrechtelijke aansprakelijkheid leiden. Wat betreft sancties constateerden de auditors grote verschillen tussen de lidstaten: boetes varieerden van 26 euro tot 5 miljoen euro en werden in sommige gevallen berekend op basis van de omzet van de handelaar. In wezen waarschuwen de auditors voor het risico dat de verschillende benaderingen van de lidstaten leiden tot een ongelijk speelveld op de interne markt van de EU.
Bij de vaststelling van de verordening inzake geoblocking werden bepaalde problematisch geachte gebieden uitgesloten van het toepassingsgebied, zoals audiovisuele diensten (bijv. filmdistributiediensten, ondemandplatforms, radio- en televisiediensten, enz.). De Europese Commissie heeft met de sector gesprekken gevoerd over de beschikbaarheid van audiovisuele inhoud en een bredere toegang daartoe. Zij heeft echter benadrukt dat meer informatie moet worden verzameld voordat nieuwe maatregelen kunnen worden overwogen. Met het oog op de komende herziening van de verordening achten de auditors het raadzaam om de voor- en nadelen van een mogelijke uitbreiding te analyseren om te zien of het toepassingsgebied van de verordening inzake geoblocking moet worden uitgebreid of dat het beter zou zijn om andere sectorspecifieke verordeningen te wijzigen.
Achtergrond
De verordening inzake geoblocking werd in 2018 vastgesteld om de discriminatie van klanten in de EU op grond van hun nationaliteit en verblijfplaats of plaats van vestiging aan te pakken. De verantwoordelijkheid voor het handhaven van de EU-regels ligt bij de lidstaten. Zij doen dit via aangewezen instanties die consumenten ook bijstaan in geschillen met handelaren.
